„Przyjaciółka” nie była moim pierwszym spotkaniem z B.A. Paris, ale zdecydowanie była powrotem do gatunku, którego bardzo mi brakowało – thrillerów psychologicznych. W trakcie czytania przypomniałam sobie, jak szybko i przyjemnie można wsiąknąć w historię pełną sekretów, niedopowiedzeń i atmosfery niepokoju.
Czy ta książka to jedna z najlepszych w dorobku autorki? Po lekturze mam kilka przemyśleń, które poznasz w tej recenzji.
Pamiętam, jak na ostatnim przed obroną licencjatu egzaminie z polonistyki trafiłam na pytanie o Solaris Lema. Totalnie nie czułam tematu, byłam przemęczona, ogarniałam milion rzeczy naraz i, nie ukrywajmy – leciałam głównie na opracowaniach. Wtedy nie zdałam. W wakacje, przygotowując się do poprawki, zaczęłam przynajmniej czytać streszczenia i fragmenty, żeby coś więcej z tego wynieść. Traf chciał, że na poprawie znów Solaris – tylko tym razem poszło już na tyle dobrze, że zdałam. Obiecałam sobie wtedy, że kiedyś wrócę do tej książki na spokojnie. Bez presji, bez punktów ECTS nad głową.
O czym właściwie jest to „Solaris”?
Oficjalnie: naukowcy badający dziwną planetę, pokrytą żywym oceanem, który zachowuje się jak obca forma inteligencji. Nieoficjalnie: emocjonalny escape room, w którym Lem zamyka człowieka z jego lękami, traumami i niezdolnością do zrozumienia czegokolwiek poza własnym nosem.
Kris Kelvin ląduje na stacji badawczej, a tam chaos, niepokój i... pojawiające się postaci z przeszłości. Brzmi jak początek thrillera psychologicznego? Trochę tak. Ale zamiast rozwiązywać zagadki, dostajemy filozoficzne rozkminy o poznaniu, egzystencji i samotności. Z małą ilością akcji, za to z dużą dawką: „A może to wszystko jest o mnie?”.
Co właściwie cenię w „Solaris”?
Największe wrażenie zrobił na mnie… ocean. Tak, brzmi absurdalnie, ale serio – ta bezosobowa masa, która nie mówi, nie pisze, nie mruga znacząco oczami jak bohaterowie ambitnych seriali – potrafi więcej, niż niejeden bohater najlepszej powieści. Ocean na Solaris to nie „kosmiczna ciekawostka”, to gigantyczna metafora: dla niepoznawalnego, dla Inności, z którą nie potrafimy wejść w żaden dialog. I to przeraża. Nie dlatego, że jest groźny. Tylko dlatego, że jest kompletnie poza zasięgiem ludzkiego rozumienia.
To w ogóle chyba największa siła tej książki – Lem z chirurgiczną precyzją rozbiera człowieka z iluzji, że wszystko da się opisać, zbadać, sklasyfikować. Bohaterowie próbują. I kończą w rozsypce. A ja jako czytelniczka miałam nieodparte wrażenie, że to nie ocean ich analizuje – tylko oni sami toną we własnych głowach.
Jeśli miałabym znaleźć słowo-klucz do tej powieści, byłaby to niemożność: porozumienia, poznania, bycia pewnym czegokolwiek. Nawet samych siebie. Ta refleksja przyszła powoli, jakby z pewnym opóźnieniem, dopiero po czasie.
Na początku książka bardzo wciągała, tak że żałowałam, że nie przeczytałam jej wcześniej. Jednakże dwa ostatnie rozdziały bardzo mnie zawiodły. Nie pasowały mi do reszty. Zakończenie nie wywarło na mnie żadnego wrażenia, czytałam je na siłę, bo trochę było mi szkoda, że tyle przeczytałam i miałabym nie dokończyć.
Co zgrzytało?
Na początku książka bardzo wciągała, tak że żałowałam, że nie przeczytałam jej wcześniej. Jednakże dwa ostatnie rozdziały bardzo mnie zawiodły. Nie pasowały mi do reszty.Lem, zamiast zaserwować jakąkolwiek kulminację, rozmywa wszystko w metafizyce i melancholii. Nie oczekiwałam happy endu ani „uratowania świata”, ale jakieś konkretne domknięcie byłoby miło widziane. A tak – zostaje pustka. I nie mówię tu o tej literackiej, tylko o czytelniczym zawieszeniu, które sprawia, że odkładasz książkę i czujesz się trochę, jakby cię oszukano.
Do tego dochodzą postaci – a właściwie ich niedobór. Kris Kelvin ma jakiś psychiczny rys, da się w nim coś odczytać, ale reszta? Jakby Lem ich zarysował ołówkiem, a potem zapomniał dokończyć. Trochę szkoda, bo ten cały dramat psychiczny mógłby naprawdę wybrzmieć mocniej, gdyby miał solidniejsze oparcie w bohaterach z krwi i kości.
Czy ja po prostu nie jestem „za głupia na Lema”?
Być może. Ale z biegiem czasu zaczynam rozumieć, że z „Solaris” to nie jest kwestia intelektu, tylko rezonansu. To książka, która nie krzyczy, tylko szepcze – i to w języku, który trzeba dopiero w sobie odkryć. Kiedy pierwszy raz miałam z nią kontakt – przed obroną licencjatu, zestresowana i zasypana innymi tekstami – była dla mnie jak obca planeta. Nieczytelna, chłodna, odpychająca. Wtedy nie zdałam egzaminu.
Rok później, już bez presji, wróciłam. I choć nadal nie poczułam się przez nią zaproszona, to przynajmniej zrozumiałam jedno: Lem nie pisze po to, żeby go lubić. Pisze po to, żeby się zatrzymać. I pomyśleć.
Czy teraz rozumiem „Solaris”?
Nie do końca. Ale może właśnie o to chodzi.
Lem napisał książkę, która odmawia bycia zrozumianą. I nie dlatego, że jest niezrozumiała – tylko dlatego, że dotyka czegoś, co wymyka się słowom: obcości, niepoznawalności, samotności, pamięci.
To nie jest science fiction typu Star Wars. To raczej filozoficzna medytacja o tym, jak bardzo nie jesteśmy w stanie zrozumieć innych... ani siebie.
Podsumowując:
„Solaris” to nie jest książka na jeden wieczór. To książka, którą się czyta długo, myśli się o niej jeszcze dłużej, a zrozumie... być może nigdy w pełni. Jednak może właśnie o to chodzi. Bo nie czyta się jej z wypiekami na twarzy. Ona raczej patrzy na ciebie z chłodnym dystansem i pyta: „I co, naprawdę myślisz, że wszystko da się zrozumieć?”
Patrząc na okładkę „Czerwońca” Jacka Piekiełko można odnieść wrażenie, że dostaniemy brutalny thriller oparty na faktach. W środku? Książka, którą przeczytasz względnie szybko, ale której treść nie zapadnie Ci w pamięć na długo. „Czerwoniec” miał być jednym z ciekawszych thrillerów na mojej półce. Skończyło się na bardzo przeciętnej opowieści w ładnym opakowaniu.
Masz już dość poradników, które krzyczą z okładki „Zmień życie w 7 dni”? Książek, które traktują Cię jak projekt do naprawy albo niekończące się zadanie do wykonania? To weź głęboki oddech. I sięgnij po „Lowizm” Filipa Cembali – książkę, która nie wywrzeszczy Ci planu na sukces, tylko... szepnie, że możesz po prostu być.
To nie jest klasyczny poradnik. To czuły manifest zmęczonych ludzi. I pewnie dlatego nie spodoba się każdemu. Ale jeśli jesteś na tym etapie życia, że nie chcesz już „więcej, szybciej, lepiej” – to możliwe, że właśnie znalazłaś coś dla siebie.
Kim jest Filip Cembala?
Jeśli jeszcze go nie kojarzysz aktor, wokalista, poszukiwacz ulgi, twórca #lowizmu i @slowosiemnabawi. Nie udaje guru. Nie stawia się ponad Tobą. Raczej siada obok i mówi: „Znam ten chaos. Możemy chwilę pomilczeć?”
Lowizm to niecoachingowy poradnik dla tych, co mają dość bycia „projektem”
Filip Cembala nie sprzedaje obietnic typu: „obudź w sobie gigalidera”. On raczej mówi: „połóż się, oddychaj, odpuść”. I choć brzmi to banalnie, to w praktyce... może być rewolucyjne. Może właśnie dlatego zadziała. Szczególnie jeśli ostatnio żyjesz z zaciśniętą szczęką i spisem celów jak z Excela, którą otwierasz częściej niż Spotify.
Cytaty, które wbijają się w głowę mocniej i zostają dłużej niż niejedna terapia:
To nie są puste hasła na kubek. To zdania, które zostają, bo w końcu ktoś nie mówi Ci, że jesteś „do zrobienia”. Mówi, że jesteś do przyjęcia. Przykłady?
- „Nie bierz się w garść, weź się w ramiona”.
- „Odpierdol się od siebie”.
- „Nie wstydź się prosić o poMOC”
Prosto? Tak. Banalnie? Tylko na pierwszy rzut oka.
To słowa, które potrafią otworzyć coś w człowieku – i to czasem mocniej niż cała sesja coachingowa.
Dla kogo jest ta książka?
-
Dla wrażliwców, introwertyków i tych, co już byli „silni” zbyt długo.
-
Dla osób między jedną terapią a drugą kawą.
-
Dla tych, co szukają nie sukcesu, tylko spokoju.
A dla kogo nie?
-
dla fanów checklist, konkretów i szybkich rozwiązań,
-
dla tych, co kochają formuły: „5 kroków do zmiany życia”,
-
dla ludzi, którzy nie lubią, gdy książka zamiast odpowiedzi... zadaje pytania.
Serio – tu nie znajdziesz gotowców. Znajdziesz przestrzeń.
Co mi dała? A co zabrała?
Dała:
- ulgę bez wyrzutów sumienia
- nowe spojrzenie na granice i czułość
- zgodę na bycie nieperfekcyjną wersją siebie
Zabrała:
- potrzebę ciągłego udowadniania swojej wartości
- iluzję, że „wszystko można ogarnąć, jeśli tylko się postarasz”
Styl pisania? Połączenie filozofa z podcasterem
Język momentami bywa przegadany, czasem poetycki, momentami przypomina podcast stand-upowego filozofa. I... to działa. Chociaż nie jest dla każdego, ale dla tych, którzy potrzebują miękkich słów w twardym świecie – idealnie.
To książka, która nie ma odpowiedzi. Ma pytania.
I to może być jej największa siła – oraz największe ryzyko. Bo jeśli liczysz na złotą formułę, to jej tu nie ma. Ale jeśli chcesz po prostu przez chwilę nie czuć presji – to może być strzał w dziesiątkę.
Podsumowanie – czy warto?
Tak, jeśli chcesz poczuć, że nie musisz robić „więcej”, żeby zasługiwać.
Nie, jeśli Twoje życie to projekt zarządzany w Trello.
Tak, jeśli potrzebujesz książki, która zamiast stawiać Ci poprzeczkę, podaje rękę.
Lowizm – książka o czułości, która zostaje
To nie jest książka, którą połkniesz i odhaczysz. To raczej coś, do czego wrócisz – może nawet wtedy, gdy nie będzie Ci się chciało „pracować nad sobą”.
Bo Lowizm to nie poradnik. To przypomnienie, że możesz po prostu być. I że to wystarczy.
PS. Tak jestem bigosem ludzkim
Subskrybuj:
Komentarze (Atom)